Beïnvloedt het rijbewijs van de toekomst onze mobiliteit?

Wat is het rijbewijs van de toekomst?

Met het ‘rijbewijs van de toekomst’ heb je niet meer een fysiek pasje, maar ligt je rijbevoegdheid digitaal vast. Dat gaat uniform gebeuren in de Europese Unie. Het digitale rijbewijs bevat slimme koppelingen, gestandaardiseerde gegevens en real-time verificatie. Dit rijbewijs komt in 2030 en combineert technologie (digitale identiteit, blockchain etc.) met juridisch en administratief beleid (EU-richtlijnen, nationale wetgeving) voor efficiëntere, veiligere en vrijere mobiliteit.

In de Europese toekomstvisie betekent dat dat je digitale rijbewijs:

• in je smartphone zit, in een beveiligde digitale portemonnee (wallet);
• wettelijk gelijkwaardig is aan het klassieke pasje;
• automatisch vernieuwd en beheerd kan worden;
• in alle EU-lidstaten dezelfde gebruikswaarde heeft;
• eenvoudiger en betrouwbaarder is te controleren op zijn geldigheid.

Europese toekomstvisie? Speelt de EU een rol?

Ja natuurlijk! De Europese Unie speelt een cruciale rol – zonder de EU komt er in 2030 geen uniform digitaal rijbewijs. De EU bepaalt de minimumvereisten voor rijbewijzen in de lidstaten: hoe gegevens moeten worden vastgelegd en uitgewisseld, de geldigheid, medische screening, harmonisatie.

EUDI Wallet

Ook heeft de EU regelgeving vastgesteld voor de ‘Europese Digitale Identiteitsportemonnee’ ofwel EUDI Wallet – en de technologische infrastructuur voor het digitale Europese rijbewijs. De EU eist dat het digitale rijbewijs uitgegeven in bijvoorbeeld Nederland natuurlijk óók geldig is in de andere EU-landen – en andersom. Daarom coördineert de EU in de aanloop naar de invoering van het digitale rijbewijs tests, de standaardisatie en het toezicht op de invoering in alle EU-landen en bepaalt het de harmonisatie van medische screening, rijontzeggingen en andere gemeenschappelijke regels die nationale wetgeving moet aanpassen. De EU is dus de drijvende kracht achter de overgang naar het digitale Europese rijbewijs.

Vervangt het digitale rijbewijs van de toekomst het huidige rijbewijs?

Ja. In maart 2025 bereikten de Europese Raad en het Europees Parlement een voorlopig akkoord dat alle EU-burgers uiterlijk eind 2030 een uniforme digitale rijbevoegdheid kunnen hebben, die dan is opgeslagen in de Europese Digitale Identiteitsportemonnee – de EUDI Wallet. Het blijft voorlopig wel mogelijk om een fysiek rijbewijs te houden, vooral voor mensen zonder smartphone of situaties waarin acceptatie van een digitaal document niet gegarandeerd is.

Timing en invoering

De Europese richtlijn voor timing en invoering moet nog formeel worden aangenomen. Dan moeten de lidstaten die in nationale wetgeving omzetten, waarna ze ongeveer vier jaar hebben om die in te voeren. Het plan is dat de EU-lidstaten de EUDI Wallet uiterlijk eind 2026 voor burgers beschikbaar maken. Tegen 2030 moet dan de digitale versie van het rijbewijs de standaard zijn, met het fysieke pasje als optie. Dus de jaren tot 2030 vormen de overgangsfase naar het digitale rijbewijs.

Veranderen de rijopleiding en het theorie- en praktijkexamen?

De eisen van het theorie- en praktijkexamen veranderen eigenlijk niet. Maar voor de digitalisering van het rijbewijs kunnen wel aanvullingen en aanpassingen komen.

Rijopleiding

• Instructeurs moeten leerlingen voorbereiden op digitale controles, gebruik van de digitale rijbevoegdheid en mogelijk het gebruik van de EUDI Wallet.
• Opleidingen kunnen extra modules opnemen over digitale technologie, cybersecurity-aspecten (veilig omgaan met je gegevens) en grensoverschrijdend gebruik van het rijbewijs.
• De leermiddelen (theorielessen, e-learning, simulators) moeten integreren met de digitale systemen: leerlingen moeten bijvoorbeeld oefenen hoe ze hun digitale rijbewijs tonen via de EUDI Wallet en in het buitenland.
• In landen waar al mobiele rijbewijzen in gebruik zijn (zoals Oostenrijk) worden zulke aspecten in rijopleidingsexperimenten getest.

Theorie- en praktijkexamens

De basisvaardigheden (verkeersregels, verkeersinzicht, voertuigbeheersing) blijven natuurlijk noodzakelijk. Maar in de nieuwe richtlijn worden enkele aanvullende thema’s voorgesteld:

• bewustzijn van actieve veiligheidstechnologie (ADAS-systemen), rijhulpsystemen, sensoren en hoe die samenwerken;
• kennis over gegevensbeheer, privacy, beveiliging van digitale identiteitsdocumenten;
• veilig smartphonegebruik in de auto(!), blind spots, de gevaren van open deuren (bij bijvoorbeeld autonoom parkeren).

Wat betreft het praktijkexamen kan het zijn dat de beoordelaar/examinator digitale validatie gebruikt (bijvoorbeeld je smartphone gekoppeld aan je EUDI Wallet) of dat de examinator via digitale middelen controleert of de examenkandidaat voldoet aan de vereisten. Maar de praktische normen voor manoeuvreertechniek, verkeersinzicht en observatie blijven hetzelfde.

Kortom: de basis blijft gelijk, maar instructeurs en leerlingen hebben wel nieuwe (digitale) vaardigheden nodig die niet direct met het rijden te maken hebben.

Geldigheidsduur en andere veranderingen

In het EU-akkoord is het volgende opgenomen voor het digitale rijbewijs van de toekomst:

• voor voertuigcategorieën als auto/motor is de geldigheid 15 jaar vanaf uitgifte;
• als het rijbewijs ook als identiteitsdocument wordt gebruikt, is de geldigheidsduur 10 jaar;
• lidstaten mogen voor oudere bestuurders (bijv. boven 65 jaar) beperkte geldigheid hanteren.

Nieuw model rijbewijs (2025)

In Nederland is per 1 juni 2025 een nieuw model rijbewijs in gebruik. De wijziging betreft vooral de vormgeving en extra en verbeterde echtheidskenmerken (ongeveer elf nieuwe kenmerken) om fraude en vervalsing tegen te gaan. De technische inhoud (chip, NFC-uitlezing) is onveranderd. Dit nieuwe model is een modernisering van het pasje, met betere beveiliging, maar is niet de stap naar volledige digitalisering. Het is een ‘tussenstap’ naar het rijbewijs van 2030: een modern, veiliger fysiek rijbewijs dat eventueel samen kan bestaan met en uiteindelijk overgaan in de digitale versie.

Verhouding 2025-pasje vs. het rijbewijs na 2030

In de jaren tot ongeveer 2030 kunnen het pasje en de digitale rijbevoegdheid naast elkaar bestaan. Wie vóór de digitale uitrol een rijbewijs aanvraagt of verlengt, krijgt het pasje model 2025. Na de uitrol rond 2030 is het digitale rijbewijs de standaard, met het fysieke pasje als alternatief. Het pasje blijft sowieso geldig tot de datum die erop staat en wordt niet ongeldig zodra het digitale rijbewijs wordt ingevoerd. Beide blijven enige tijd naast elkaar bestaan.

Hoe beïnvloedt het rijbewijs van de toekomst de mobiliteit?

Versnelde grensoverschrijdende mobiliteit

Het digitale rijbewijs wordt ‘interoperabel’, wat betekent dat diverse systemen, organisaties en processen het herkennen en er toegang toe hebben. Dan kan een Nederlandse bestuurder in Spanje via de EUDI Wallet eenvoudig aantonen dat hij een officieel rijbewijs heeft. Het vermindert ook administratieve barrières, zodat reizen, grenscontroles en een auto huren gemakkelijker worden.

Minder administratieve rompslomp en snellere processen

Digitale rijbewijzen zijn eenvoudiger te verlengen, te vervangen en te updaten bij adreswijziging etc. Dat vermindert wachttijden bij gemeente en CBR. Je hoeft dus minder vaak fysiek ‘de loketten langs’. Bovendien worden controles door de politie eenvoudiger: geen ouderwetse visuele inspectie of leesapparatuur, maar een kijkje in je rijbewijs in je EUDI Wallet – veel efficiënter en betrouwbaarder.

Veiliger en fraudebestendiger

Met geavanceerde cryptografie, digitale authenticatie, automatische verificatie en uniforme data is het veel moeilijker om rijbewijzen te vervalsen of te misbruiken. Dat verhoogt het vertrouwen in het systeem. Bestuurders die niet voldoen aan medische eisen voorwaarden of verlopen licenties worden sneller uit het systeem gefilterd, of automatische waarschuwingen kunnen worden gegeven.

Grotere flexibiliteit en innovatie in mobiliteit

Een slim, digitaal besturingssysteem van rijbevoegdheden kan worden gekoppeld aan andere mobiliteitsdiensten, zoals autodelen, e-scooters, autonome voertuigen, deelauto’s – je digitale rijbewijs kan automatisch geverifieerd worden op diverse platforms. Bovendien maakt het eenvoudiger om mobiliteitsdiensten grensoverschrijdend aan te bieden: een verhuurbedrijf kan in een ander land direct controleren of de bestuurder wel mág rijden.

Verandert onze mobiliteit?

Het digitale rijbewijs van de toekomst zal de mobiliteit in Nederland en Europa wel wat veranderen, maar niet ingrijpend. Het is vooral een administratieve onderneming. Het nieuwe Nederlandse pasje van 2025 is een stap richting deze toekomst — niet de eindbestemming. Maar het bereidt het systeem alvast voor op veilige, betrouwbare digitale integratie. Het fundament voor het digitale Europese rijbewijs wordt gelegd, terwijl de echte sprong in de toekomst nog moet komen.