Wat is een zelfrijdende auto?

Een zelfrijdende auto is een auto die tijdens het rijden zelfstandig beslissingen kan nemen en kan reageren. Denk aan remmen voor een voetganger, invoegen op de snelweg en reageren op andere verkeerssituaties. De auto ‘ziet’ zijn omgeving via een combinatie van navigatie, sensoren (radar, lidar, sonar) en camera’s. Vervolgens verwerkt een computer, vaak aangestuurd door kunstmatige intelligentie (AI), deze informatie in realtime om te bepalen wat de juiste actie is.

Belangrijkste technologieën

Een autonoom rijdende auto zit vol technologieën. Allereerst natuurlijk GPS en navigatiesoftware, want daarmee weet de auto waar hij is en waar hij naartoe moet. Vervolgens zien camera’s aan boord verkeersborden, verkeerslichten, de lijnen op de weg en andere voertuigen. Radar detecteert objecten op afstand en meet hun snelheid. Lidar is een soort radarsysteem, maar dan op basis van lasers die de omgeving in kaart brengen in 3D. Sonar wordt vooral gebruikt voor korte afstanden, bijvoorbeeld bij inparkeren. Ten slotte is er AI en machine learning: de software leert van eerdere situaties en past zich aan nieuwe situaties aan.

De levels van autonoom rijden

Er zijn vijf niveaus van autonomie – Level 0 geeft aan dat er géén automatisering is en dat de bestuurder volledig zélf de auto bestuurt.

• Level 1: eenvoudige ondersteuning, zoals adaptieve cruise control.
• Level 2: geavanceerde assistentie – zoals rijbaanassistentie en automatische (nood)remassistentie. De bestuurder moet nog steeds actief opletten en is volledig verantwoordelijk.
• Level 3: de auto kan zelf rijden, maar de bestuurder moet te allen tijde kunnen ingrijpen.
• Level 4: grotendeels autonoom rijden en auto kan complexe situaties interpreteren. De auto kan zelf een veilige plek vinden als de omstandigheden zich niet meer lenen voor autonoom rijden.
• Level 5: volledig autonoom, zonder de noodzaak dat iemand stuur of pedalen bedient. De mens is passagier.

In Nederland komt momenteel Level 2 voor en Level 3 wordt langzaam uitgerold, maar dat kan nog wel jaren duren. Denk aan auto’s van merken zoals Tesla, Mercedes-Benz en BMW met rijhulpsystemen. In sommige gevallen zijn er testmodellen met Level 3 autonomie, zoals de Mercedes-Benz S-Klasse. Level 5 bestaat nog uitsluitend in testvorm.

Effecten op het verkeer

Minder menselijke fouten
Meer dan 90 procent van de verkeersongelukken wordt veroorzaakt door menselijke fouten, zoals afleiding en onoplettendheid, vermoeidheid en alcohol. Autonome voertuigen kunnen deze foutmarge sterk verkleinen, doordat ze altijd alert zijn en in milliseconden reageren.

Vlottere doorstroming van het verkeer
Zelfrijdende auto’s kunnen beter ‘samenwerken’ dan menselijke bestuurders. Als alle auto’s in een file met elkaar zouden communiceren, kunnen ze bijvoorbeeld tegelijkertijd optrekken. Dat vermindert files en verkort reistijden.

Minder bumperkleven en spookfiles
Doordat autonome voertuigen constant de ideale volgafstand aanhouden en niet abrupt remmen of versnellen, kunnen ze zogenoemde ‘spookfiles’ voorkomen. Dit soort files ontstaat vaak zonder duidelijke reden, puur door onrustig rijgedrag.

Risico’s en uitdagingen

Te veel vertrouwen op technologie
Zelfrijdende auto’s zijn nog niet foutloos. Er zijn gevallen bekend waarbij systemen objecten verkeerd interpreteerden of niet op tijd ingrepen. Zeker op Level 3 is er een risico dat bestuurders te veel op het systeem vertrouwen, niet meer opletten en daardoor te laat ingrijpen.

Voetgangers en fietsers
In Nederland is het druk met fietsers en voetgangers. Autonome voertuigen moeten leren omgaan met het onvoorspelbare gedrag van deze weggebruikers. Een fietser die geen hand uitsteekt of tegen het verkeer in rijdt, of een kind dat plots de straat op rent – het blijft lastig voor computers om die situaties goed in te schatten.

Misverstanden in het verkeer
Zelfrijdende auto’s houden zich strikt aan de regels. Daardoor kunnen ze in principe beter ‘samenwerken’. Maar in de praktijk is verkeer vaak een kwestie van interactie en onderling afstemmen: oogcontact, een knikje, een handgebaar. Zulke informele communicatie ontbreekt bij autonome voertuigen, wat kan zorgen voor verwarring of onnodige stilstand.

Invloed op infrastructuur

De komst van zelfrijdende auto’s heeft ook gevolgen voor onze wegen. Denk bijvoorbeeld aan de belijning: camera’s en assistentiesystemen vertrouwen op heldere lijnen. Maar die zijn er niet altijd. Ook zijn de typisch Nederlandse fietsstroken een uitdaging voor rijsystemen. Verder moeten wegen tot op de centimeter nauwkeurig in kaart worden gebracht voor digitale navigatie. In de toekomst kunnen auto’s waarschijnlijk met verkeerslichten en andere voertuigen communiceren (V2X: vehicle-to-everything) en daarvoor is goede communicatie-infrastructuur nodig. Dit vraagt om investeringen van overheden en wegbeheerders, zeker als het aantal autonome voertuigen ooit toeneemt.

Praktische proeven en experimenten

Er zijn wereldwijd diverse pilots gedaan met zelfrijdende voertuigen. In Nederland zijn tests uitgevoerd met zelfrijdende shuttles, zoals de WEpod tussen Wageningen en Ede, en de ParkShuttle in Capelle aan den IJssel.

In het buitenland gaan sommige testen nog een stap verder. In de Verenigde Staten rijden Waymo-auto’s (van Google) zonder bestuurder rond in Phoenix. In China experimenteert Baidu met robotaxi’s in meerdere steden. De eerste lessen uit deze pilots:

• Autonome voertuigen zijn veilig, maar nu nog vrij beperkt in hun inzetgebied.
• Sneeuw, regen en drukke stedelijke situaties blijven lastig voor zelfrijdende auto’s.
• De betrouwbaarheid van autonoom rijdende auto’s groeit met elk jaar dat ervaring wordt opgedaan en data verzameld.

Hoe ga je als bestuurder om met een zelfrijdende auto?

Voorlopig duurt het nog wel een paar decennia voor echt zelfrijdende auto’s aan het verkeer deelnemen. Mocht het zo ver zijn, hebben we hier alvast wat tips. Zie je een auto zonder bestuurder, of eentje waarbij de bestuurder niet actief lijkt te sturen? Blijf rustig en gedraag je voorspelbaar. Zelfrijdende auto’s zijn geprogrammeerd om voorzichtig te reageren. Voorkom onverwachte manoeuvres, want daar kunnen ze slecht mee omgaan.

Kijk extra goed bij het naderen van kruispunten of rotondes, vooral als je denkt dat je te maken hebt met een testvoertuig of Level 3-auto. De kans is groot dat zo’n auto zich voorbeeldig aan de regels houdt – en zich dus niet even voorrang laat afdwingen, zoals sommige menselijke bestuurders dat doen.

Voor- en nadelen van zelfrijdende auto’s

Voordelen

• Minder ongelukken: door het vermijden van menselijke fouten.
• Meer comfort: geen stress over filerijden en parkeren.
• Efficiënter verkeer: betere doorstroming en minder uitstoot.
• Mobiliteit voor iedereen: óók voor ouderen en mensen met een beperking.

Nadelen

• Hoge kosten: de technologie is nog duur.
• Beperkte inzetbaarheid: in complexe situaties moet de mens vaak nog uitkomst bieden.
• Technische storingen: geen enkel systeem is 100% betrouwbaar.
• Juridische kwesties: wie is aansprakelijk bij een ongeluk?

Zijn er al zelfrijdende auto’s te koop?

Volledig autonoom rijdende auto’s (Level 5) zijn nog niet te koop. Maar veel moderne auto’s bieden al functies op Level 2 (en sommige op Level 3). Bijvoorbeeld de Tesla Model S/Model 3 met Autopilot en Full Self-Driving. Denk ook aan de Mercedes-Benz S-Klasse en EQS met Drive Pilot (in Duitsland toegelaten op Level 3) en de BMW i7 met geavanceerde rijassistentie. De Audi A8 is al voorzien van voorbereidende technologie voor Level 3.

Tesla’s Full Self-Driving is nog niet goedgekeurd als autonoom systeem in Europa, maar wordt wel steeds verder uitgerold.

Een nieuw verkeersbeeld

Zelfrijdende auto’s veranderen het verkeer. Ze beloven meer veiligheid, comfort en efficiëntie, maar brengen ook uitdagingen met zich mee: juridisch en praktisch. De overgang van menselijke bestuurders naar autonome systemen vergt nog jaren, maar het verkeersbeeld wordt in de toekomst zonder twijfel anders.