Verschillende manieren voor rekeningrijden

In het Rekeningrijden-onderzoek gepresenteerd aan de Tweede Kamer worden verschillende systemen voor het registreren van gereden kilometers vergeleken op fraudebestendigheid, kosten, de privacy van de gebruiker, uitvoerbaarheid en gebruikersgemak. Ook is gekeken naar de benodigde stappen om het systeem in te voeren.

Betalen naar Gebruik (BNG)

Het onderzoek naar Betalen naar Gebruik (BNG) laat zien dat er meerdere manieren van registratie mogelijk zijn, die elk voor- en nadelen kennen. Een van de mogelijke manieren om kilometers te registreren is het gebruik van de bestaande kilometerteller. Een andere mogelijkheid is om een speciaal meet- en registratieapparaat (‘kastje’) in de auto te bouwen.

Drie oplossingsrichtingen

In het onderzoek zijn drie oplossingsrichtingen voor kilometerregistratie/rekeningrijden in beeld gebracht:

1: Voortbouwen op bestaande meetsystemen en registratie daarvan, eventueel met extra registratiemomenten.

2: Apparaat (on-board unit) in de auto dat de kilometerstand van de auto registreert zonder GPS (apparaat is aangesloten op tellerstand en slaat gegevens apart op).

3: Apparaat (on-board unit) in de auto die zelfstandig op basis van GNSS (global navigation satellite system, zoals GPS) kilometers meet, opslaat én communiceert.

Voor- en nadelen kilometerregistratie

Om de voor- en nadelen van de verschillende registratiesystemen af te wegen gaat het kabinet over de onderzoeksresultaten in gesprek met belanghebbenden. Daarnaast vindt voor de optie van het gebruik van de bestaande kilometerteller begin 2023 vervolgonderzoek plaats. Dit richt zich op het potentiële fraudegedrag van risicogroepen en de maatregelen die tegen dit gedrag mogelijk zijn.

“Door het groeiende aantal elektrische auto’s dalen de inkomsten uit de autobelastingen, omdat voor elektrische auto’s op dit moment geen brandstofaccijnzen en aanschafbelasting wordt betaald.”

Rijksoverheid

Heb jij ideeën over rekeningrijden, je mag ze indienen!

De resultaten van het gesprek en het vervolgonderzoek dienen als basis bij de besluiten over de precieze vormgeving van de kilometerregistratie voor betalen naar gebruik. Medio 2023 start naar verwachting een internetconsultatie over de wetgeving voor betalen naar gebruik. Dan kunnen ook burgers en bedrijven hun ideeën inbrengen. Later zal een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer worden ingediend.

Welke BNG-manier wordt aanbevolen?

Het onderzoeksteam doet de aanbeveling vervolgonderzoek uit te voeren om verschillende mogelijke maatregelen onder oplossingsrichting 1 nader uit te werken en een gedetailleerder beeld te ontwikkelen van het potentiële fraudegedrag per risicogroep, zodat binnen oplossingsrichting 1 een gerichte set aan maatregelen op het gebied van controle, toezicht en handhaving ontstaat.

Rekeningrijden: hoe zit het met privacy?

Eén van de uitgangspunten van het kabinet voor het registratiesysteem is dat alleen data wordt vastgelegd die nodig is om belasting te kunnen heffen. Voor het heffen van de belasting hoeft daarom alleen te worden geregistreerd hoeveel kilometers een auto jaarlijks rijdt. Het maakt daarbij niet uit waar en wanneer deze kilometers zijn gereden. Andere uitgangspunten vanuit het kabinet zijn dat het systeem eenvoudig moet zijn en uiterlijk in 2030 kan worden ingevoerd.

Betalen naar gebruik (BNG)

Door de invoering van betalen naar gebruik worden de lasten van automobiliteit evenwichtiger en rechtvaardiger verdeeld, zo meldt de overheid. Betalen naar gebruik levert bovendien een belangrijke bijdrage aan twee doelstellingen. Automobilisten worden met de invoering van betalen naar gebruik gestimuleerd om bewuster hun auto te gebruiken. Daarmee levert betalen naar gebruik een bijdrage aan het terugdringen van de CO2-uitstoot. Het systeem heeft daarmee een positief effect op de verbetering van de luchtkwaliteit en naar verwachting ook op het verminderen van files op de weg.

Het is feitelijk de schuld van EV’s

Een ander doel is het op peil houden van de belastinginkomsten. Door het groeiende aantal elektrische auto’s dalen de inkomsten uit de autobelastingen, omdat voor elektrische auto’s op dit moment geen brandstofaccijnzen en aanschafbelasting wordt betaald. Met de inkomsten uit deze autobelastingen worden voorzieningen zoals de zorg, het onderwijs en het onderhoud van wegen betaald. Daarvoor blijven belastinginkomsten nodig.

Kilometertellermanipulatie

De grootste valkuil van kilometerregistratie is uiteraard tellermanipulatie. Tellermanipulatie vindt naar schatting bij maximaal 1 procent van de in Nederland geregistreerde voertuigen plaats, ondanks dat dit relatief eenvoudig is te plegen. Een analoge teller kan worden teruggedraaid, waarden van een digitale teller kunnen worden aangepast en datastromen in voertuigen kunnen worden gemanipuleerd zodat de digitale kilometerteller minder kilometers registreert dan er daadwerkelijk worden gereden.

Sinds tellerstanden periodiek centraal worden geregistreerd (eerst via de Nationale Autopas, inmiddels bij de RDW) is het echter niet meer mogelijk tellerstanden ongemerkt dusdanig terug te draaien dat dit tot een substantieel hogere verkoopprijs van een voertuig leidt. Daardoor is het minder lucratief om tellerfraude te plegen.

Belasting heffen op basis van tellerstanden

In het BNG-onderzoek staat het volgende: “Wanneer belasting geheven wordt op basis van tellerstanden in de auto, neemt te prikkel om over te gaan tot tellermanipulatie weer toe. Als de financiële prikkel voldoende is (motivatie) en men in de gelegenheid is (lage pakkans, eenvoudig uit te voeren), is er een reëel risico op tellerfraude. Tellerfraude kwam in rond 1990 nog bij de helft van de Nederlandse voertuigen voor en momenteel nog steeds bij 20 tot 40 procent van de (minder goed te controleren) importvoertuigen. Hoewel deze getallen niet representatief zijn voor de gemiddelde particuliere autobezitter, laat het wel zien dat er groepen bereid en in staat zijn dergelijke fraude te plegen.”

Afhankelijk van verschillende factoren

Hoe groot het uiteindelijke frauderisico is, hangt niet alleen af van het technische systeem waarmee kilometers worden geregistreerd, maar ook van andere aspecten zoals de hoogte van het tarief, strafmaat en bijdrage aan klimaatdoelstellingen.

Grootste risico op tellerfraude in 2030 bij de voertuigen van 5 tot 15 jaar oud

“Gegeven de voertuigkenmerken lijken de voertuigen die in 2030 tussen de 5 en 15 jaar oud zijn de grootste risicogroep te vormen voor tellermanipulatie. Voertuigen ouder dan 15 jaar rijden in de regel weinig, waarmee de financiële prikkel vermoedelijk klein is om tellerstanden te manipuleren. Nieuwe voertuigen worden steeds lastiger te manipuleren: allereerst doordat er steeds meer datapunten met checks & balances in voertuigen komen. En manipulatie wordt nog complexer als voertuigen ook connected zijn en live voertuigdata delen met centrale servers. De verwachting is dat in 2030 tellermanipulatie voor de voertuigen jonger dan 5 jaar daardoor zeer complex wordt, ook al gelden daar enkele onzekerheden bij”, aldus het onderzoeksteam.

‘Connected’ voertuigen

Naar verwachting zijn vrijwel alle voertuigen die tussen 2025 en 2030 worden geproduceerd ‘connected’. Voertuigdata kan hierdoor real-time worden gedeeld met de fabrikant. Dat wil niet zeggen dat overheden in 2030 ook deze data van connected voertuigen kunnen gebruiken, bijvoorbeeld als kilometerregistratie voor BNG of controle daarop. Landen werken aan wetgeving op Europees niveau om fabrikanten te verplichten bepaalde voertuigdata te ontsluiten. Bij het ontwerp van de European Data Act bekijkt men of bepaalde voertuigdata zoals tellerstanden, brandstof- en energieverbruik, toegankelijk moeten zijn voor overheden.

Risico’s op data-uitwisseling

In 2030 is minimaal de helft van het wagenpark nog niet ‘connected’. Er is nog een probleem: voertuigfabrikanten stoppen vaak na een aantal jaren met de ondersteuning op afstand, tenzij eigenaren een abonnement afsluiten. Bij een faillissement van een fabrikant stopt de data-uitwisseling ook. ‘Connected’ voertuigen bieden aanvullende mogelijkheden om doorgifte van kilometerstanden te vergemakkelijken (automatiseren) en eventueel controle aan te scherpen, maar dat zal voor meer dan de helft van het wagenpark in 2030 geen optie zijn.

Hoogte van het belastingtarief voor rekeningrijden

Een belangrijke onzekerheid zit in de hoogte van het belastingtarief, specifiek voor de risicogroepen die eenvoudig hun teller kunnen manipuleren. De tariefstructuur voor BNG is nog niet bekend. Daarom is gerekend met drie verschillende hoogten als werkhypothese: 5, 10 en 15 cent per kilometer. In 2030 is de verwachting dat met het oog op budgetneutraliteit het gemiddelde tarief voor personenauto’s rond de cent per kilometer al liggen. Per voertuigcategorie (gewicht en brandstof) kan dat verschillen.

In een eerder artikel over rekeningrijden/kilometerheffing hebben we alle tarieven al op een rij gezet die jij straks gaat betalen.