Toekomst NS tot 2033 uitgestippeld: wordt trein weer populairder dan auto?
Aantal treinreizigers nog altijd onder niveau van voor de coronapandemie
 |
Door Bart Oostvogels . Hoofdredacteur AutoRAI.nl. Een échte nieuwsjager en liefhebber van auto’s. Hoe lichter, hoe beter! Als het maar wielen heeft. |
NS heeft een voorlopige overeenkomst gesloten met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) over de invulling van het nationale spoor. De plannen zijn vastgelegd in de zogeheten Hoofdrailnetconcessie. Met deze overeenkomst is een duurzame treinreis in Nederland tot en met 2033 gewaarborgd, beloven NS en Rijksoverheid. Maar wat zijn precies de plannen? Hoe duur wordt reizen met de trein? En wordt de trein weer populairder dan de auto?
Nieuw contract
“Eind 2023 wil staatssecretaris Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat) een nieuw contract met de Nederlandse Spoorwegen (NS) afsluiten. In dat contract is geregeld op welke trajecten de komende jaren NS-treinen rijden, worden financiële afspraken gemaakt en staan afspraken waar NS zich aan moet houden”, aldus Rijksoverheid.
Belangrijke afspraken
Het nieuwe contract loopt van 1 januari 2025 tot eind 2033. “De nieuwe afspraken zijn belangrijk. De trein speelt een belangrijke rol in de verduurzamingsopgave van Nederland en is van groot belang om nieuwe woonwijken bereikbaar te maken. Op alle plekken waar nu een NS-trein rijdt, zal deze blijven rijden. In het buitenland kan dat anders worden. In ons land blijft NS alle Intercity’s rijden, maar ook bijvoorbeeld de Sprinters tussen Zwolle en Groningen en Zwolle en Leeuwarden”, voegt Rijksoverheid toe.
“Goed openbaar vervoer maakt van Nederland een beter land. Reizigers verdienen een duurzame en zekere treinreis die voor lange tijd fatsoenlijk geregeld is. Hoewel hoge inflatie en structureel ander reisgedrag grote uitdagingen blijven, krijgen we dat met deze afspraken voor elkaar. Hierdoor kunnen regio en stad de komende jaren van de trein op aan.”
Wouter Koolmees, president-directeur van NS
Makkelijk overstappen
“Ik vind het belangrijk dat een goede bereikbaarheid met het openbaar vervoer in heel Nederland goed geregeld is. Het mag niet uitmaken of je in Amsterdam, Breda, Beilen of Wolvega woont. Het Nederlandse spoornetwerk wordt erg intensief gebruikt door zowel reizigerstreinen als goederentreinen. Door één groot contract met NS af te sluiten, zorg ik voor een samenhangende en betrouwbare dienstregeling waardoor reizigers makkelijk kunnen overstappen en waarbij de verbindingen goed op elkaar aansluiten. Daarnaast wil ik rust en zekerheid voor de reizigers creëren en mensen verleiden weer meer de trein te pakken. Het huidige aanbod is de basis en dat wordt stapsgewijs uitgebreid. Ik vind het daarbij belangrijk dat treinen niet alleen rijden tussen de grote steden, maar ook naar gebieden waar minder reizigers instappen”.
Staatssecretaris Heijnen
Internationale verbindingen
En hoe zit het dan met internationale verbindingen? Voor de internationale verbindingen naar Berlijn, Londen, Parijs en Frankfurt geldt dat ze niet meer in het contract met NS worden ondergebracht, maar dat ook andere partijen daar treinen kunnen gaan rijden. Dit gebeurt voor deze trajecten ook al in België en Duitsland.
“Voor deze internationale verbindingen geloof ik dat de markt kansen biedt voor reizigers. Deze verbindingen zijn niet te vergelijken met de dienstregeling op ons binnenlandse spoorwegnet, waar een combinatie van Sprinters, Intercity’s en goederentreinen gedurende de hele dag reizigers en goederen naar hun plek van bestemming brengen. De verbindingen tussen deze grote Europese steden hebben een andere frequentie en worden ook in onze buurlanden aan de markt overgelaten. Het is daarom logisch om hier in Nederland ook zo mee om te gaan.”
Staatssecretaris Heijnen
Dit is de NS van plan
“De afspraken in de ontwerpconcessie regelen voor de reiziger een sterk en samenhangend netwerk van hoogfrequente verbindingen. Al in 2024 wordt de dienstregeling uitgebreid. Daarbovenop zal NS vanaf 2025 toegroeien naar zes keer per uur een Intercity-Direct over de hogesnelheidslijn tussen Schiphol en Rotterdam, zes keer per uur een Intercity tussen Haarlem en Amsterdam, zes keer per uur een Sprinter tussen Hilversum en Utrecht en elke tien minuten een Sprinter tussen Rotterdam en Den Haag.
Tussen de Randstad en Deventer gaat NS meer treinen laten rijden. Noord-Nederland wordt sneller met de Randstad verbonden door sneller rijdende HSL-intercity’s door te laten rijden naar Groningen en Leeuwarden. Ook opent NS een nieuw station op de lijn Leeuwarden-Zwolle: Leeuwarden Werpsterhoeke.
Daarnaast start NS in deze concessieperiode onder meer met de AirportSprinter (elke 7,5 minuut een Sprinter tussen Schiphol en Amsterdam CS), elk kwartier een Intercity tussen Eindhoven en Breda, acht keer per uur een Intercity tussen Schiphol en Almere en ieder kwartier een Sprinter tussen Tilburg en Breda.
NS en het Belgische NMBS verdubbelen het aantal dagelijkse Intercity-treinen tussen Nederland en Brussel van 16 naar 32. In de dienstregeling van 2025 komt er een nieuwe, snelle verbinding waarmee reizigers zo’n 45 minuten sneller reizen tussen Amsterdam en Brussel.”
Jaarlijkse subsidie van 13 miljoen euro
Het ministerie en NS zijn het erover eens dat de trein voor iedereen betaalbaar moet blijven. De huidige concessie is sinds corona echter geen rendabel contract meer. Daarom heeft het ministerie besloten NS niet langer een concessievergoeding in rekening te brengen – momenteel 86 miljoen euro per jaar – maar vanaf 2025 jaarlijks een subsidie te verlenen van 13 miljoen euro. De heffing die NS betaalt voor het gebruik van het spoor – jaarlijks zo’n 250 miljoen euro – en de heffing voor de Hogesnelheidslijn (ruim 90 miljoen) blijven bestaan. Het ministerie van Financiën is als aandeelhouder van NS akkoord met een lager rendement.
De subsidie is een trendbreuk met de vorige concessie. Toen betaalde NS het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat 86 miljoen euro per jaar als vergoeding voor het contract. Tijdens en na de coronapandemie heeft NS financiële steun van de overheid gekregen om de treinen te laten rijden.
Duurdere treinkaartjes?
De afgelopen jaren heeft NS niet de volledige inflatie doorberekend. Hierdoor is de prijs van een treinkaartje veel minder hard gestegen dan het algemeen prijspeil. NS zal dat gat niet dichten. Wel krijgt NS toestemming tweemaal – in 2024 en 2026 – een incidentele verhoging van 3,5 procent door te voeren. Om de kaartjes zo betaalbaar mogelijk te houden geeft het Rijk de NS wel subsidie en moet NS bezuinigingen doorvoeren om de kosten te drukken. NS draagt haar steentje dus bij en zal tientallen miljoenen per jaar in de eigen bedrijfsvoering moeten vinden, zonder dat de operatie daarbij geraakt wordt. De Centrale Ondernemingsraad (COR) van NS is hierbij nauw betrokken en heeft een adviserende rol.
Minder treinreizigers
“Om reizigers een goede dienstregeling te kunnen bieden, is NS de komende jaren afhankelijk van subsidie. De tijden zijn nu wezenlijk anders dan toen het Rijk het vorige contract met NS afsloot. Er maken nog steeds zo’n 200.000 mensen per dag minder gebruik van de trein dan voor de coronapandemie en de reizigerspatronen zijn drastisch veranderd. Daarnaast zijn de prijzen van energie en lonen gestegen en rijden er minder treinen als gevolg van personeelstekorten. Ik wil een betrouwbare dienstregeling waar reizigers op kunnen rekenen. Daarvoor is noodzakelijk dat de overheid ook de komende jaren bijspringt, anders kunnen er veel minder treinen rijden dan nu het geval is en worden reizigers de dupe. Dat wil ik niet.”
Staatssecretaris Heijnen
Nieuw tariefstelsel
Rijksoverheid: “NS onderzoekt de mogelijkheden van een nieuw tariefstelsel, waarin de prijzen van treinkaartjes kunnen verschillen naar tijd en traject. NS krijgt in het nieuwe contract de mogelijkheid om voorstellen te doen voor een nieuw tariefstelsel en daarover in overleg te gaan met consumentenorganisaties, regionale vervoerders en andere concessieverleners.”
“Ik vind het goed om na te denken wat we kunnen doen om ervoor te zorgen dat meer mensen op een rustig moment de trein pakken. Een ander tariefstelsel, waarbij reizen in de spits duurder wordt en buiten de spits goedkoper, zou daarbij kunnen helpen. Maar ik zie ook dat hier haken en ogen aan zitten. Dit gesprek moet worden gevoerd. Uiteindelijk wil ik dat de Tweede Kamer kiest of we een nieuw tariefstelsel invoeren.”
Staatssecretaris Heijnen
Afspraken
In het nieuwe contract worden ook nieuwe afspraken vastgelegd met NS, waarop de reiziger kan rekenen. NS wordt daar elk jaar op beoordeeld. De definities van vertragingen en zitplaatskans zijn aangepast en er zijn afspraken bijgekomen. Zo is vastgelegd dat NS minder makkelijk de dienstregeling kan afschalen en de reisinformatie over vertraging moet verbeteren.
Europese Commissie
Op 14 juli heeft de Europese Commissie laten weten een ingebrekestellingsprocedure te starten tegen het besluit om het contract opnieuw onderhands aan NS te gunnen. Deze procedure heeft geen opschortende werking en de gunning kan daarom vooralsnog doorgaan zoals gepland. De Tweede Kamer heeft dit voornemen in het verleden bij herhaling met grote meerderheid gesteund.
Meer weten? Check NS.nl of Rijksoverheid.nl