Rekeningrijden kan op verschillende manieren

Het ‘betalen naar gebruik’ of rekeningrijden is afgesproken in het coalitieakkoord. Staatssecretaris Van Rij (Fiscaliteit en Belastingdienst) en minister Harbers (IenW) noemen in een onderzoek naar varianten voor de tariefstructuur van betalen naar gebruik in de motorrijtuigenbelasting al diverse tarieven per kilometer. Er is gekeken naar verschillende scenario’s. In dit artikel gaan we op een zo eenvoudig mogelijke manier de mogelijkheden toelichten zodat jij een zo compleet mogelijk beeld krijgt van de tarieven die in 2030 ingevoerd worden.

Diverse opties onderzocht

Er zijn opties onderzocht waarbij elke auto hetzelfde tarief per kilometer betaalt en opties onderzocht waarbij rekening wordt gehouden met het gewicht, de brandstofsoort of de CO2-uitstoot van de auto. Het op 17 november 2022 gepubliceerde onderzoek is het eerste van een aantal onderzoeken en moeten helpen het kabinet inzicht te geven in de effecten van bepaalde keuzes. Uiteindelijk wordt er rond 2030 een knoop doorgehakt welke methode wordt ingevoerd.

Dit gaat er gebeuren in 2023

Medio 2023 start naar verwachting een internetconsultatie over de wetgeving voor betalen naar gebruik. Dan kunnen ook burgers en bedrijven hun ideeën inbrengen. Later zal een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer worden ingediend. 2023 wordt dus een belangrijk jaar op weg naar invoer van rekeningrijden.

Waarom rekeningrijden?

Waarom wordt rekeningrijden eigenlijk ingevoerd? De officiële toelichting van Rijksoverheid is als volgt: “Het kabinet wil de huidige motorrijtuigenbelasting hervormen naar een kilometerafhankelijke belasting voor personen- en bestelauto’s. Automobilisten betalen in het nieuwe systeem voor het daadwerkelijk gebruik van de weg en niet langer een vast bedrag voor het bezit van een auto. Waar en wanneer deze kilometers gereden zijn, maakt niet uit. De lasten van automobiliteit worden zo evenwichtiger en rechtvaardiger verdeeld. Dit systeem van betalen naar gebruik levert bovendien een belangrijke bijdrage aan de twee doelstellingen: het op peil houden van de belastingkomsten in het autodomein en CO2-reductie in de mobiliteit.”

Gegevens van CBS

Om goed inzicht te krijgen in de kosten, noemen we eerst even wat cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In 2021 legden alle Nederlandse personenauto’s samen 104,5 miljard kilometer af, een toename van 4,8 procent ten opzichte van 2020. Het gemiddelde jaarkilometrage van een auto kwam in 2021 uit op 11.000 kilometer. Een benzineauto reed in 2021 gemiddeld 9.800 kilometer. Een elektrische auto reed in 2021 gemiddeld 15.100 kilometer en een diesel gemiddeld 18.000. Die gemiddeldes gebruiken we verderop in dit artikel voor wat rekenvoorbeelden.

Overzicht varianten rekeningrijden

Samen met het Ministerie van Financiën en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, zijn varianten uitgewerkt voor rekeningrijden. De varianten die we in dit artikel noemen zijn alleen van toepassing op personenauto’s en bestelauto’s van minder dan 3.500 kilogram. In totaal worden er acht verschillende vormen onderzocht met drie hoofdvarianten.

1. Een kilometertarief gelijk voor alle voertuigen
2. Een kilometertarief dat differentieert op basis van het voertuiggewicht en brandstofsoort
3. Een kilometertarief dat differentieert op basis van de CO2-emissies van het voertuig.

Van alle acht varianten noemen wij de tarieven per kilometer. In onderstaand overzicht noemen we alleen de tarieven van personenauto’s. Schrik niet van de namen voor alle varianten. Het ziet er ingewikkeld uit, maar onder de streep valt dat alles mee.

Hoofdvariant 1

Kilometertarief gelijk voor alle voertuigen.

V1a:

Zowel de mrb als de provinciale opcenten worden gevariabiliseerd. Wanneer vaste kosten worden verlaagd en er betaald wordt naar per kilometer, heet dat variabilisatie.

• Gemiddeld tarief benzine: 6,82 ct/km
• Gemiddeld tarief diesel: 6,82 ct/km
• Gemiddeld tarief PHEV: 6,82 ct/km
• Gemiddeld tarief BEV: 6,82 ct/km

V1a_alt1:

Verhoging van de tarieven van V1a totdat er 2,5 Mton CO2 wordt bespaard in 2030

• Gemiddeld tarief benzine: 10,86 ct/km
• Gemiddeld tarief diesel: 10,86 ct/km
• Gemiddeld tarief PHEV: 10,86 ct/km
• Gemiddeld tarief BEV: 10,86 ct/km

V1a_alt2:

Als V1a, maar de eerste 3.000 kilometer zijn vrijgesteld van het kilometertarief

• Gemiddeld tarief benzine: 9,20 ct/km
• Gemiddeld tarief diesel: 9,20 ct/km
• Gemiddeld tarief PHEV: 9,20 ct/km
• Gemiddeld tarief BEV: 9,20 ct/km

V1b:

De provinciale opcenten, gebaseerd op gewicht, blijven in de huidige vorm bestaan

• Gemiddeld tarief benzine: 4,64 ct/km
• Gemiddeld tarief diesel: 4,64 ct/km
• Gemiddeld tarief PHEV: 4,64 ct/km
• Gemiddeld tarief BEV: 4,64 ct/km

Hoofdvariant 2:

Het tarief is gedifferentieerd naar (leeg)gewicht van het voertuig en er is een tariefopslag voor auto’s op diesel en LPG. Kilometertarief is dus gedifferentieerd naar gewicht, als in de huidige mrb.

V2:

De totale mrb wordt gevariabiliseerd en budgetneutraal omgezet. Een auto van gemiddeld gewicht betaalt het gemiddelde tarief. Het tarief voor lichtere auto’s is lager, voor zwaardere auto’s hoger. Geen brandstofdifferentiatie in de tarieven uitgezonderd de opslag voor diesel en LPG conform de huidige mrb.

• Gemiddeld tarief benzine: 5,62 ct/km
• Gemiddeld tarief diesel: 9,67 ct/km
• Gemiddeld tarief PHEV: 11,19 ct/km
• Gemiddeld tarief BEV: 9,39 ct/km

V2_alt1:

Tariefstelling op basis van gewichtsdifferentiatie, waarbij een diesel, benzine, elektrische of plug-in hybride auto met een gemiddeld gewicht (binnen de eigen brandstofsoort) hetzelfde gemiddelde kilometertarief heeft. Voor alle brandstofsoorten dezelfde progressiviteit in het tarief bij toename voertuiggewicht

• Gemiddeld tarief benzine: 7,04 ct/km
• Gemiddeld tarief diesel: 11,13 ct/km
• Gemiddeld tarief PHEV: 6,94 ct/km
• Gemiddeld tarief BEV: 6,68 ct/km

V2_alt2:

Als V2_alt1 met een tijdelijke korting voor EV zodat er 2,5 Mton CO2 wordt bespaard in 2030.

• Gemiddeld tarief benzine: 9,06 ct/km
• Gemiddeld tarief diesel: 13,16 ct/km
• Gemiddeld tarief PHEV: 8,93 ct/km
• Gemiddeld tarief BEV: 2,24 ct/km

Hoofdvariant 3

Voor alle voertuigen geldt een basistarief per kilometer. Daarnaast een opslag op basis van de CO2 uitstoot per km. Vormgeving zó dat 2,5 Mton CO2 wordt bespaard in 2030.

• Gemiddeld tarief benzine: 9,40 ct/km
• Gemiddeld tarief diesel: 9,54 ct/km
• Gemiddeld tarief PHEV: 6,52 ct/km
• Gemiddeld tarief BEV: 2,19 ct/km

Welke vorm van rekeningrijden krijgt groen licht?

Welke vorm van rekeningrijden daadwerkelijk wordt ingevoerd, is op dit moment nog niet duidelijk. De overheid onderzoekt alle verschillende methodes. Verwacht in ieder geval systeem waarbij de volledig elektrische auto zoveel mogelijk voordelen geniet, omdat deze auto’s op papier het meest bijdragen aan een lagere CO2-uitstoot.

De effecten op het wagenpark

Wanneer voor elke brandstofsoort dezelfde tarieven gelden (V2) hebben EV’s (samen met plug-in hybrides) door hun hogere gewicht gemiddeld de hoogste tarieven waardoor het aandeel hiervan in het wagenpark afneemt. Dat zal de overheid niet wenselijk vinden. Wij verwachten dat de varianten V2_alt1 of V2_alt2 de voorkeur gaan krijgen omdat hier BEV’s sterk in het voordeel zijn. Hierdoor neemt het aandeel EV’s in het personenautopark toe, sterker dan in varianten V1. In variant V2_alt2, waar voor EV een extra korting geldt, is de toename van EV in het wagenpark en de kilometers het sterkst.

Elektrische auto’s moeten in het voordeel zijn

Rekeningrijden-varianten met een verlaagd tarief voor EV’s zorgen in het algemeen voor hogere tarieven voor fossiele brandstoffen en daardoor voor een sterkere afname van fossiele kilometers met de bijbehorende extra CO2-reductie. Nederlanders zijn hierdoor ook eerder geneigd om voor een EV te kiezen waardoor het Nederlandse wagenpark sneller zal vergroenen.

De kosten op basis van CBS-kilometercijfers

Stel dat versie V2_alt1 groen licht krijgt – dus de variant waarbij rekening wordt gehouden met de verschillen in gewicht en de brandstofsoort – dan komen we op basis van de door de CBS genoemde jaarkilometrages uit op de volgende kosten per jaar.

• Gemiddeld tarief benzine: 7,04 ct/km
• Gemiddeld tarief diesel: 11,13 ct/km
• Gemiddeld tarief PHEV: 6,94 ct/km
• Gemiddeld tarief BEV: 6,68 ct/km

Kosten rekeningrijden op basis van jaargemiddeldes van brandstofsoorten

• Benzine: 9.800 kilometer x 7,04 ct/km = 689,92 euro
• Diesel: 18.000 kilometer x 11,13 = 2.003,40 euro
• BEV: 15.100 kilometer x 6,68 ct/km = 1.008,68 euro

Gemiddeld reed een auto in 2021 een afstand van 11.000 kilometer. Als we die afstand meenemen in de berekening, dan komen we tot de volgende bedragen.

Kosten rekeningrijden op basis van jaargemiddelde van 11.000 km

• Benzine: 11.000 kilometer x 7,04 ct/km = 774,40 euro
• Diesel: 11.000 kilometer x 11,13 = 1.224,30 euro
• PHEV: 11.000 kilometer x 6,94 ct/km = 763,40 euro
• BEV: 11.000 kilometer x 6,68 ct/km = 734,80 euro

Conclusie

Het bedrag per kilometer is sterk afhankelijk van de variant die de overheid in al voeren. Als we uitgaan van variant V2_alt1 dan ga je straks 6,68 tot 11,13 eurocent per kilometer betalen, afhankelijk van brandstofsoort. Diesel is in alle gevallen het duurst. Het verschil tussen een PHEV en benzine-auto is opvallend klein. Een eigenaar van een volledig elektrische auto betaalt straks het minste aan kilometerheffing, want die aandrijfvorm heeft het grootste effect op de CO2-uitstoot van Nederland. Op papier dan.

Complete onderzoek

Wil je nog meer weten over het complete onderzoek? Check dan het complete document van 117 pagina’s. Gelukkig duurt 2030 nog even. Hoewel, het is nog maar 7 jaar.