Achtergrond: de ondergang van Carlos Ghosn

1) Carlos Ghosn alias ‘Le Cost Killer’

Carlos Ghosn (64) begon zijn carrière bij bandenfabrikant Michelin, waar hij uitgroeide tot bestuurder en verliesgevende regio’s over de hele wereld winstgevend maakte. Zijn meedogenloze aanpak op het gebied van herstructurering en kostenbesparing maakte veel indruk. In 1996 werd Ghosn door Renault aangesteld als executive vice-president.

In 1999 nam Renault een meerderheidsbelang in Nissan, dat destijds een schuld van ruim 20 miljard dollar had opgebouwd en aan de rand van de afgrond stond. Ghosn werd naar Japan gestuurd om de zaak te redden en wist Nissan binnen 18 maanden winstgevend te maken. Deze ‘onmogelijke’ prestatie leverde hem de bijnaam ‘Le Cost Killer’ op.

Ghosn werd uiteindelijk de hoogste baas bij de Alliantie Renault-Nissan die in de daaropvolgende jaren uitgroeide tot een wereldwijd toonaangevende autogroep. In 2016 werd Mitsubishi Motors aan de alliantie toegevoegd, waarmee het grootste autoconcern ter wereld werd gevormd.

2) De arrestatie

De uiterst succesvolle Carlos Ghosn, uitgegroeid tot een van de machtigste CEO’s ter wereld, vloog op 19 november 2018 in een privéjet naar Tokyo. Hij zou uit eten gaan met zijn dochter, maar werd op het vliegveld door de Japanse autoriteiten gearresteerd op verdenking van financieel wangedrag bij Nissan. De arrestatie werd gefilmd door een TV-ploeg die vooraf geïnformeerd was. Ook Greg Kelly, Nissan-bestuurslid en ‘rechterhand’ van Ghosn, werd die dag opgepakt.

3) De aanklacht

Ghosn wordt verdacht van het wegsluizen van tientallen miljoenen dollars door een lager inkomen te rapporteren in de financiële verslagen. Ook zou Ghosn huizen in Rio de Janeiro, Parijs, Beiroet en Amsterdam betaald hebben met bedrijfsgeld van Nissan, evenals tientallen dure vakanties voor zijn familie.

4) Het ontslag

Na een tip van een klokkenluider voerde Nissan maandenlang intern onderzoek uit naar de financiële wanpraktijken van Ghosn en Kelly. Na voldoende bewijs te hebben verzameld, werden de Japanse autoriteiten ingeschakeld om beide heren te laten arresteren. Ghosn, Kelly en Nissan werden officieel aangeklaagd door de SESC, de Japanse waakhond voor de financiële markt.

Binnen enkele dagen werd Ghosn ontslagen bij Nissan en Mitsubishi Motors, waar hij voorzitter van de Raad van Bestuur was. Renault was nog terughoudend en wilde eerste een eigen onderzoek afwachten. Bij het Franse automerk was Ghosn, behalve voorzitter van de Raad van Bestuur, ook CEO.

5) Het voorarrest

Ghosn zit al bijna 80 dagen in voorarrest, in een onverwarmde isoleercel van vijf vierkante meter. Hij mag overdag niet liggen, mag maximaal twee keer per week in bad en krijgt voornamelijk rijst te eten. Hij maakt een aangeslagen indruk en oogt behoorlijk vermagerd.

Zijn verzoek om op borgtocht te worden vrijgelaten, werd afgewezen. Eind december 2018 werd een nieuwe aanklacht tegen hem ingediend, waardoor zijn voorarrest kon worden verlengd. Ghosn zou namelijk ook persoonlijke investeringsverliezen ter waarde van zo’n 15 miljoen euro hebben laten overnemen door Nissan.

Greg Kelly werd na een maand gevangenschap wél op borgtocht vrijgelaten.

6) De ontkenning

Begin januari sprak Ghosn voor het eerst in het openbaar sinds zijn arrestatie. Tijdens de zitting in de Japanse rechtbank ontkende hij alle aantijgingen. “Ik heb altijd met integriteit gehandeld en ben nooit beschuldigd van enig vergrijp in mijn professionele, meerjarige loopbaan. Ik ben ten onrechte beschuldigd en onterecht vastgehouden op basis van verdienste en ongefundeerde beschuldigingen.”

7) Het aftreden

Renault ondernam tot dusver nog geen actie en wilde eerst alle bewijzen zien. Na de arrestatie van Ghosn werden zijn taken weliswaar overgenomen, maar officieel was hij nog bij Renault in dienst.

Vanuit de Franse regering werd steeds meer druk uitgeoefend om Ghosn ook bij Renault weg te krijgen. De Franse staat is immers grootaandeelhouder van Renault en heeft dus invloed op de bedrijfsvoering.

Ghosn hield de eer aan zichzelf en diende vanuit de gevangenis zijn ontslag in. Daarmee voorkwam hij ook door het Franse merk te worden ontslagen. Zijn opvolger werd dezelfde dag benoemd.

8) De onvrede

Er heerst vanuit Nissan al langere tijd onvrede over de machtsverhouding binnen de Alliantie. Nissan is het grootste en winstgevendste merk binnen de groep, maar voor 43% eigendom van Renault. Nissan bezit ‘slechts’ 15% van de aandelen van Renault en heeft bovendien geen stemrecht.

Daar zijn ze in Japan niet blij mee. En al helemaal niet met het gedroomde plan van Ghosn om Renault, Nissan en Mitsubishi met elkaar te laten fuseren, dat eind september 2018 officieel aan Nissan-CEO Hiroto Saikawa werd voorgelegd. Het Nissan-management vreest volledig te worden opgeslokt en is tegen een fusie.

Nu de grote baas weg is, komen er vanuit Nissan allerlei verhalen naar buiten dat Ghosn zich 19 jaar als een ‘dictator’ zou hebben gedragen. Ook Saikawa uitte stevige kritiek op Ghosn en het feit dat te veel macht bij één persoon lag.

Het Franse ministerie van financiën heeft inmiddels laten weten dat Renault geenszins van plan is om het belang in Nissan te verkleinen.

9) Het complot

De Japanse krant Nikkei publiceert eind januari als eerste een exclusief interview met Ghosn. De gevallen topman ontkent opnieuw alle aantijgingen en beschouwt zijn arrestatie als een machtsgreep door het Nissan-management.

“Ik twijfel er geen moment aan dat de beschuldigingen aan mijn adres, die ik opnieuw ontken, het resultaat zijn van een complot, verraad en samenzwering”, zei Ghosn. “Sommige mensen hebben de realiteit verstoord om van mij af te komen.”

Wat deze zaak ingewikkelder maakt: Nissan-CEO Saikawa, de tweede man achter Ghosn, heeft alle schijn tegen. Ten eerste omdat het Renault-management door Saikawa vooraf niet werd geïnformeerd over de aanstaande arrestatie van Ghosn.

Ten tweede omdat Saikawa na de arrestatie scherpe kritiek uitte op het functioneren van Ghosn en direct aandrong op diens ontslag. Terwijl de Japanse rechtbank nog geen enkele uitspraak gedaan heeft. “Voorbarig en ongepast”, schreven internationale media.

Ook het feit dat Renault weken na de arrestatie nog geen harde bewijzen had ontvangen, wekt achterdocht. Evenals het feit dat Saikawa persoonlijk niet aanwezig was bij het crisisoverleg tussen de hoogste alliantiebazen, eind november.

Tot slot: volgens ingewijden was Ghosn al een tijdje gefrustreerd. Hij wilde Saikawa ontslaan vanwege de aanhoudende kwaliteitsproblemen en tegenvallende verkoopresultaten. Nissan is binnen de alliantie weliswaar het grootste merk, maar de enige met wereldwijd dalende verkoopcijfers. In de Verenigde Staten was Nissan zelfs de grootste daler van alle automerken, met een terugval van ruim 30%.

10) De veroordeling?

Het is nu nog moeilijk te zeggen hoe deze zaak zich verder ontwikkelt. Het is in Japan gebruikelijk om een verdachte voor een langere periode in voorarrest te houden. Enerzijds om een bekentenis proberen te ontfutselen, anderzijds om aanklagers voldoende tijd te geven om aan hun pleidooi te werken.

Ghosn zegt te worden behandeld als een krijgsgevangene. Zijn schuld is officieel nog niet bewezen. Hij is in afwachting van een proces. Er hangt een gevangenisstraf van maximaal tien jaar boven het hoofd.

Misschien loopt het met een sisser af. Bij vergelijkbare delicten in het verleden, zoals het boekhoudschandaal bij de Japanse bedrijven Olympus in 2011 en Toshiba in 2015, waarbij het bovendien ging om substantieel hogere bedragen, werden ‘slechts’ een aantal voorwaardelijke celstraffen uitgedeeld. Andere betrokkenen ontvingen alleen een geldboete of werden helemaal niet vervolgd.

Wat de uitspraak van de rechter ook zal zijn: de carrière van Carlos Ghosn is voorbij. Er is geen weg meer terug.